Aile Dizimi ve Psikolojik Rahatsızlıklar - Konular

Aile dizimi ve psikolojik rahatsızlıklar

Aile dizimi, 1990’lı yıllarda Almanya’da ortaya çıkan bir terapi yöntemidir. Berter helinger aile dizisinin ilk uygulayıcısıdır. Berter helinger bu yöntemi bir terapi yöntemi olarak değil farkındalık çalışması olarak geliştirmiştir. Genetik aktarımın sadece boy, kilo, saç rengi üzerinden değil, duygular, travmalar, davranış kalıpları üzerinden de devam ettiği anlayışıyla ortaya çıkmıştır.

Aile meydana gelen olaylar tüm aile bireylerini etkiler ve aile üyelerinin zihnindeki aile kavramına zarar verebilir. Ailede rollerin karışması (babanın yada annenin çocuk gibi davranması, çocuğa evin emanet edilmesi, çocuğun çalıştırılması, ensest ilişkiler), aile üyelerinden birinin ağır travmatik bir olaya maruz kalması, kardeşlerden birinin ölmesi, ailede birinin cinayet işlemesi gibi sıra dışı olaylar aile sistemini bozar. Bozulan aile sistemi üyeleri karmaşık duygular hissetmeye başlar. Anlam veremediği duygular hisseder. Bu aile sistemindeki üyeler bazı döngülere hapsolabilir. Örneğin babasının annesini aldattığını bilen bir kız çocuğu ileride yaşadığı evliliklerde aldatılabilir yada evli biriyle ilişki yaşayarak daha önce maruz kaldığı bu döngüleri kendi hayatında da tekrar edebilir. Ağır bağımlılık sorunları yaşanılan bir evde büyüyen bir çocuk ileriki hayatında farkında olmadan bağımlı bireylerle yakın ilişkiler kurar. Benzer döngüler içinde bulunmak kişide çaresizlik duygularını ortaya çıkarabilir. ‘Böyle şeyler hep beni bulur’ sözünün kaynağı aile kökeninde yatan travmalar olabilir. Aile kökeninde yatan travmaların 7 nesil boyunca aktarılabileceği düşünülmektedir. Kimi aile dizimi uygulayıcıları bunu 4 nesil olarak kabul etmektedir.

Aile diziminde çalışılacak aile kökeni travmaları şöyle sıralanabilir:

• Aldatma/aldatılma
• Cinayet işleme
• Ensest olaylar
• Taciz/tecavüz
• Ani ölümler
• Geç dönem kürtaj ve gebelik kayıpları
• Evlatlık alma/verilme
• Ağır psikolojik rahatsızlıklar(bipolar bozukluk, şizofreni)
• Zorla evlendirilme
• İstenmeyen gebelikler
• Üveylik durumları
• İntihar yaşantıları

Aile içinde yaşanılan bu gibi olaylar ruhsal bozukluklarda büyük etken olabilmektedir. Bozulan ebeveyn algısı dünyaya bakışımızı kirletebilir. Hissedilen anlamsız duygular karar alma şeklimizi, işimizi, ilişkilerimizi olumsuz etkileyebilir. Aile diziminin amacı bu çatışmaları bir grup ortamında sergilemek ve hisleri anlamlandırmaktır. Yapılan çalışmalarda gerçek bir aile yoktur. Temsil edilen her aile üyesi aslında çalışılan kişinin ruhsal dünyasında oluşturduğu ailededir. Değiştirmek yada fark edilmesi istenilen şey de gerçek aile yapısı değil kişinin zihnindeki aile yapısıdır. Dizimde konu alınan ailede ölü kişiler yada doğmamış kişiler de temsil edilebilir.  

Aile dizimi çalışması grup terapi şeklinde yada bireysel seansta kullanılabilir. Yaygın kullanımı grup terapi şeklindedir. Grup temsilcilerden, yöneticiden oluşur. Çalışılan temsilci kendi içinde hissettiği aile üyesini diğer temsilcilerden seçerek dizimi başlatır. Dizimin konusu bazen bir olay, bazen aile yapısı, bazen duygular olabilir. Belirsiz durumların olduğu dizimlerde konu belirlenmeden dizim yapılabilir. Grup sayısı ortalama 10 kişi olmaktadır. Daha fazla yada daha az olabilir. Dizimde seçilen kişiler bir rol oynama şeklinde değil kendini serbest bıraktığında ortaya çıkan davranışları, duyguları yaşar. Zaman zaman dizimi yapılan kişi rahatsız olduğu durumları belirtir ve dizimdeki temsilcilerle konuşabilir. Dizimdeki temsilciler arasında yakınlaşmalar, uzaklaşmalar, öfke, sevgi gibi duygular ortaya çıkabilir. Grup yöneticisi bu durumları yorumlar ve dizim sahibine geri dönütler verebilir. Dizimi derinleştirmek için bir takım sorular sorabilir. Aile dizimi konuşularak yapılabildiği gibi sessiz şekilde de yapılabilir. Sessiz dizimlerde konuşan sadece dizim sahibi olur. Duyguları ön plana almak için konuşma azaltılır.

Bireysel seanslarda danışanlara hayvan figürleri, santral taşları, insan portreleri, biblolar gibi figürlerle aile temsilcileri seçtirilerek dizim gerçekleştirilebilir. Nesnelerin farklı özellikleri, temsil kuvvetini ve temsil edilen aile bireyine olan duyguları çıkarmak için uygun zemini hazırlar.

Aile dizimi faydalı mıdır?

Aile dizimi katılımcıları hem farkındalık açısından hem günlük hayata etkisi açısından değişim gördüklerini ifade etmektedir. Bunun yanında etkisini göremeyen kişiler de olmaktadır. Aile diziminin herkese uygun bir yöntem olmadığı bilinmektedir. Bu yüzden bir psikoterapistle görüşerek uygun olup olmayacağına dair görüş alınması yada fayda görülüp görülmeyeceğini dair bilgi alınması daha faydalı olacaktır.

Diğer bir açıdan aile dizimi uygulayıcılarının yetkin kişiler olması gerekmektedir. Bir grup terapisini yönetebilmek bireysel seanstan daha zor olabilmektedir. Deneyim kazanmış ve en önemlisi kendi üzerine çalışmış bir psikoterapistin aile dizimine katılmak en sağlıklısı olacaktır. Şuan aile dizimi yaptığını beyan eden kişilerin büyük bir kısmının yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadığı görülmektedir. Bu durum ruh sağlığı açısından ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.

Aile dizimi bilimsel midir?

Aile dizimi üzerine ne Türkiye’de ne de dünyada herhangi bir ülkede akademik bir çalışma yürütülmemiştir. Literatüre geçen kaynakların hiç birinde aile dizimine ait bilgiler  bulunmamaktadır. Epigenetik üzerine yapılan çalışmalar travmaların farklı kişilere aktarılabildiğini gösterse de aile diziminin bunun tedavi için bir yöntem olarak görüldüğü bir araştırma yürütülmemiştir. Ortaya çıkan bu popülerlikten sonra akademik çalışmaların da aile dizimini konu alabileceğini düşündürmektedir.